KONSERWACJA OŁTARZA

NAJŚWIĘTSZEGO SERCA JEZUSOWEGO

 Przedmiot prac

RODZAJ: nastawa ołtarzowa, drewniana, przyścienna.

OPIS: Nastawa dwukondygnacyjna, trójosiowa, z prostokątną wysuniętą mensą. W antependium snycerski ornament.

Dolna kondygnacja nastawy podzielona czterema kolumnami korynckimi, górna ujęta dwiema kolumnami.

Linie gzymsów wklęsło-wypukłe.

Obydwie kondygnacje obramowane parami ażurowych uszaków o snycerce w formie karbowanych wstęg i ceownic akantowych.

W pierwszej kondygnacji na osi środkowej profilowana prostokątna rama o ściętych narożach, w drugiej rama prostokątna, obejmują obrazy.

Na osiach bocznych pierwszej kondygnacji, na karbowanych konsolach figury.

DATOWANIE: poł. XVIII w.

MIEJSCE PRZECHOWYWANIA: kościół rzymskokatolicki pw. Św. Bartłomieja Ap. w Sampławie.

WŁAŚCICIEL/UŻYTKOWNIK: Parafia rzymskokatolicka Św. Bartłomieja Ap. w Sampławie.

WYMIARY:

wys. 500

szer. 360

TECHNIKA: ołtarz drewniany, polichromowany, złocony; obrazy dolnej i górnej kondygnacji na podłożu płóciennym.

WCZEŚNIEJSZE KONSERWACJE (LUB RENOWACJE): naprawy w postaci przemalowania.

Stan zachowania i przyczyny zniszczeń

Fot.1 Fragment architektury ołtarza. Widoczne spękania przemalowanej polichromii, odspojenia zaprawy od podłoża,
wykruszenia i ubytki do drewnianego podłoża. Powierzchnia wtórnych „złoceń” wykonanych brązą, nierównomierna,
nieestetyczna, pozbawiona blasku. Zabrudzenia powierzchniowe powierzchni.

Fot.2 Fragment elementu snycerskiego - wtórne „złocenia wykonane brązą. Widoczne pęknięcie podłoża,
nieestetycznie sklejone i zakitowane, wokół którego zgrubienia nadmiaru kitu.

Fot.3 Fragment ramy obrazu – widoczne przemalowania folii szlachetnych, nierównomierność powierzchni,
przetarcia, ogniska korozji.

Część architektoniczna

Struktura drewna podłoża zniszczona działalnością owadów.

Elementy składowe form drewnianych, w miejscach łączeń odkształcone, porozsychane, tworzące nieestetyczne szczeliny.

Polichromia przemalowana, silnie zabrudzona, o nierównomiernej powierzchni.

Spękania, odspojenia od podłoża, ubytki i wykruszenia polichromii w partiach barwnych i złoconych oraz srebrzonych.

Ornamenty snycerskie

Drewniane podłoże znacznej części ornamentów osłabione strukturalnie działalnością owadów (liczne otwory wylotowe).

Drewno miejscami spękane, widoczne szczeliny podłoża, lokalnie nieestetycznie wykitowane.

Lokalnie wykruszenia drewna i utrącone fragmenty podłoża.

Miejscami wykruszenia złoceń łącznie z zaprawą. Brak przyczepności zapraw do podłoża.

Elementy snycerki podobnie jak listwy architektury, złocone i srebrzone, są przykryte wtórna warstwą brązy, spękaną, odspajająca się.

Przemalowania założone bez wcześniejszego uzupełnienia ubytków zaprawy, celem wyrównania wysokości. Niekiedy zaś kity pod warstwą wtórną założone są nieestetycznie z nadmiarem lub brakiem. W efekcie powierzchnia lokalnie jest bardzo nierównomierna, pozbawiona gładkości, ze schodkowymi wgłębieniami. W zagłębieniach i zakamarkach pozostawione nadmiary brązy. Dodatkowo estetykę obniżają spękania podłoża uwidocznione na warstwie zaprawy i złoceń, wykruszenia i ubytki. Miejscami odstające przemalowane na złoto gwoździe. Wokół gwoździ i pęknięć drewna drobne wykruszenia zaprawy.

Rzeźby

Odnotowano ubytki i braki fragmentów drewnianego podłoża.

Struktura podłoża naruszona działalnością owadów. Otwory wylotowe na powierzchni przykryte są warstwą przemalowania. Są jednak dobrze widoczne jako punktowe dość głębokie wgłębienia warstwy malarskiej przemalowania, ponieważ przed założeniem warstwy wtórnej nie zostały wypełnione flekami.

Warstwa malarska spękana, odspajająca się, lokalnie wykruszona.

Obrazy

Powierzchnia spękana, pokryta pożółkłym werniksem. Drobne ubytki warstwy malarskiej szczególnie w miejscach spękań warstwy malarskiej.

Określenie stanu zachowania krosien, odwrocia oraz stanu zachowania płóciennego podłoża będzie możliwy po zdemontowaniu elementów ołtarza.

Cel i założenia prac konserwatorskich

Celem prac jest przywrócenie zarazem pierwotnego charakteru estetycznego ołtarza i jego walorów artystycznych jak też wzmocnienie jego struktury i zabezpieczenie przed dalszym niszczeniem.

Prace konserwatorsko-restauratorskie, w związku z powyższym będą polegały na czynnościach, celem których będzie zahamowanie procesów dalszego niszczenia i utrwalenie zachowanej dotąd substancji zabytkowej, podłoża, polichromii i złoceń, takich jak oczyszczenie, wzmocnienie struktury drewna, uzupełnienia ubytków zarówno drewna jak też złoceń i polichromii i zabezpieczenie powierzchni. Walory artystyczne przywrócone zostaną poprzez odsłonięcie oryginału i rekonstrukcje brakujących fragmentów podłoża, polichromii i folii szlachetnych.

Zasadność przeprowadzenia wymienionych prac przy ołtarzu opiera się na względach zarówno estetycznych jak i zachowawczych.

Program prac konserwatorsko-restauratorskich

Prace obejmą następujące etapy:

1. Wykonanie wstępnej dokumentacji fotograficznej i opisowej, ilustrującej stan zachowania.
2. Demontaż elementów.
3. Usunięcie przemalowań i wtórnych nawarstwień.
4. Wzmocnienie strukturalne.
5. Wykonanie niezbędnych rekonstrukcji.
6. Uzupełnienie ubytków.
7. Retusze i rekonstrukcje opracowania barwnego i złoceń.
8. Zabezpieczenie powierzchni.
9. Dokumentacja po zakończeniu prac.